Menderakaitzak: Euskal Herriko emakumeen eskutik historian bidaia

Amaitu dugu Menderakaitzak. Irrati nobelan Euskal Herriko emakumeen eskutik historian bidaiatu dugu: inkisizioaren garaia ezagutu dugu Graxianarekin; Gerra Zibilarena Maravillas Lambertorekin, eta gaur egungo kontuak ekarri ditugu Maialen Lujanbiorekin.

Mila esker sare sozialen bidez gure istorioa osatzen lagundu diguzuen guztioi. Azken emaitza ezagutu nahi baduzue, play eman eta arretaz entzun.

www.txintxarri.info web gunearen argi-ilunak

Euskarazko Komunikazio Multimedia eta Digitalen (MM&D) analisia egiteko Lasarte-Oriako www.txintxarri.info agerkari digitala aukeratu dut, batik bat lasarte-oriatarra naizelako eta gertukoa zaidalako –garai batean bertan lanean aritu nintzen–. Baina xehetasunekin hasi aurretik, aztertzera noan agerkari digitalaren testuingurua azaldu nahi nuke.

Lasarte-Oriak gaur egun 18.000 biztanle inguru ditu. Beti ez da horrela izan; Industrializazioa zela eta, populazio hazkunde ez-kontrolatua izan zuen 1950. urtetik 1975. urtera arte; denbora tarte horretan 3.000 biztanle izatetik 17.000 biztanle izatera pasa zen. Momentuko egoera sozio-ekonomikoak eragindako inmigrazio hark euskara hizkuntza gutxitu bihurtu zuen –1973. urtean populazioaren % 19ak baino ez zekien euskaraz–.

Orduz geroztik, euskararen presentzia indartzeko hamaika ahalegin egin dira Lasarte-Orian: Landaberri ikastola, gau-eskolak, Muntteri AEK euskaltegia, Euskara Taldea, Udalaren Euskaltegia, Udaleko Euskara Batzordea, Ttakun Kultur Elkartea… Gehixeago edo gutxixeago, elkarte horietako bakoitzak egindako inurri lanaren emaitza da egungo euskararen egoera Lasarte-Orian. Azkeneko neurketaren arabera (2006), euskal hiztunen kopurua % 40ra gerturatzen da.

Ikuspegi soziolinguistikoa

Ttakun Kultur Elkartearen lana nabarmendu nahi nuke, Ttakunek marraztutako estrategiaren baitan kokatzen delako www.txintxarri.info eta Lasarte-Oriaren berreuskalduntze prozesuan Kultur Elkarteak izan duen, duen eta izango duen esku-hartzeagatik.

Ideologia eta pentsamendu politiko ezberdineko euskaltzaleek sortu zuten Ttakun Kultur Elkartea 1991n. Lehenengo agerraldian honela aurkeztu zuten elkartea: “Lasarte-Orian EUSKARAZ BIZI ahal izateko bertako euskaltzaleon elkarlana bideratuko duen erakunde bat sortu nahi dugu, horrela Lasarte-Oriako bizitzaren euskalduntzeari indarra emateko. Euskararen aldeko dinamika sozial berri bat sortzeko”.

Egitasmo ugari abiatu ditu Ttakunek, tartean Txintxarri aldizkaria. 1991tik 2000 urte bitartera, hamabostekari; 2000tik 2004ra astekari, eta orduz geroztik, astean bitan –astelehenetan eta ostiraletan– argitaratzen da egunkari formatuan. www.txintxarri.info, aldiz, 2009koa da.

Euskararen normalizazioa lortzeko bidean, Lasarte-Oriako gertakarien berri ematen dute Txintxarrik eta www.txintxarri.info-k. Herriko berriak euskaraz zabaltzeko eta irakurtzeko zegoen hutsunea betetzen dute batak zein besteak. Txintxarri etxebizitza guztietara banatzen da doan, eta agerkari digitala guztion eskura dago www.txintxarri.info web gunean. Momentuz, paperezko edizioa sustraituago dago lasarteoriatarron artean agerkari digitalari ez zaiolako behar besteko garrantzirik eman; neurri handi batean paperezkoak elikatzen du agerkari digitala.

Atalkatze garbirik ez dagoen arren, honako eduki hauek jasotzen ditu www.txintxarri.infok: kirolak, elkarrizketak, erreportajeak, kolaboratzaileen iritziak, agenda, zorion-agurrak, guardiako farmaziak, argazkiak, bideoak eta albisteak. Lehenengo zazpi atalak paperezko edizioko edukiekin osatzen dira; azkeneko hirurak, berriz –argazkiak, bideoak eta albisteak–, paperezko produktuaren osagarri dira; argazki galeriarik eta bideorik ez baitago paperezkoan, eta albisteak gertatu ahala publikatzen direlako edizio digitalean –albiste horiek paperezko edizioan jasotzen dira ondoren–.

Estiloa

Txintxarri eta www.txintxarri.info Lasarte-Oriako euskal irakurlegoari bideratutako produktuak dira. Baina xede publikoa haratago doa: euskaltegietako ikasleak, euskaldun zaharrak, erdal komunitatea, eta abar. Ezaugarri honek idazteko estiloa finkatu du; Txintxarri euskara ulergarri eta erabilgarrian idazten baita euskara batuan. Idazkera horrek eta lantzen diren gaien gertutasunak irakurleagoaren fidelizazioa ekarri du.

Fidelizazioaz haratago, Txintxarrik Lasarte-Oriako egunerokotasunean txertatzea lortu du, eta lorpen handia da hori. Ez baita beti horrela izan. Lasarte-Oriako euskal komunitateak gustura hartu zuen Txintxarri; erdal komunitateak, aldiz, urteak behar izan ditu Txintxarri onartzeko.

“Zergatik ez dituzue jatorrizko testuen alboan itzulpenak jartzen?” galdera ohikoa zen. Ez zuten aldizkaria irakurtzen, baina argazkiak begitantzen zituzten. Eta argazkietan ezagunak agertzen zirenean –sarritan gertatzen da hori; familiakoak, bizilagunak, lankideak… agertzea ez delako hain zaila–, jakin-nahia piztu ere bai.

Hortaz, Txintxarrik erdal komunitatea euskarara gerturatu duela esatea zilegi da, euskara etxe horietara sartzeko medio bakarra izan da Txintxarri. Eta bide batez, euskal komunitateak Lasarte-Oriako gertakariak euskaraz irakurtzeko premia bazuela agerian uzteko erreminta baliagarria izan da.

Zentzu horretan Txintxarri euskararen normalizazioan tresna eraginkorra izaten ari da. Doan banatzen den produktua izanik, etxe guztietara iristen delako, eta zuzenean birziklatzera botatzen duenak ere, badaki Txintxarrik Lasarte-Oriako berriak jasotzen dituela euskara hutsean. Aldizkaria doan banatu behar zela erabaki zutenek bete betean asmatu zuten euskararen normalizazioan eragiteko erreminta defizitarioa argitaratzea lehenetsi zutenean.

Gaur egungo errealitatera egokitzea

www.txintxarri.infok gaur egungo errealitatera egokitu beharko du euskararen normalizazio prozesuan eragiten jarraitu nahi badu. Eragozpen edo muga handi bat du: paperezko edizioan ez bezala, hartzaileek produktura jo behar dutela.

Sare sozialak bide-lagun beharko lituzke zeregin horretan. Momentuz Twitterreko kontua baino ez du, eta nahikoa modu sinbolikoan. Seiehun twitt baino gehiago igorri ditu; zenbaki esanguratsua izanik, jarraitzaile kopuruari erreparatzen badiogu, ez da 40ra iristen. Zerrenda aztertzen badugu, tokian tokiko hedabideak gailentzen direla ikusiko dugu. 

Ondorioa argia da: twittak sistematikoki igortzen dira, zabalkundea edo oihartzuna oso urria izango dela jakin arren. Facebook konturik ere ez du. Txintxarriko arduradunek hausnarketa egin beharko lukete, sare sozialak behar-beharrezkoak direlako hedabideen presentzia hobetzeko eta hizkuntza kokatzeko.

Hipertestualitatea, multimediatasuna eta elkarreragitea hobetu beharreko beste hiru ezaugarri dira. Hipertestualitatearena jorratu gabeko esparrua da. Internetek kazetaritza ulertzeko eta jorratzeko beste eredu bat ekarri du, aurrekoa irauliz. www.txintxarri.infok ez ditu baliatzen Internetek eskaintzen dituen aukerak. Titularrak estekatzen dira, eta informazio osatua ematen da, baina berrien arteko loturak ez da ematen informazioaren kaltetan. Hartzailea informazioa paperezko bertsioan bezala irakurtzera derrigortuta dago.

Multimediatasunaz ari garela, antzeko zerbait gertatzen da. Bideoen atala 2011ko uztailean estreinatu zen; orduz geroztik dozena bat bideo igo dira, baina grabatutako gertaerak lau baino ez dira izan. Argazki galeriak bizitza gehiago du, baina bertan argazkiak baino ezin dira ikusi.

Elkarbizitzarik gabeko multimediatasuna da. Hau da, www.txintxarri.infok ez ditu testuak, argazkiak, audioak eta irudiak albiste bakar batean jasotzen. Kazetaritza digitalaren aroan elementu horien arteko elkarbizitza ezinbestekoa baldintza da.

Elkarreragitea hobetu beharreko beste ezaugarria da. Arestian aipatu dugun bezala, Twitter kontua oso sinbolikoa da, eta momentuz, horixe da hartzaileak elkarreragiteko duen medio bakarra. Albisteetan ezin dira iruzkinak egin, inkestarik ez da plazaratzen, fororik ez dago, eta abar. Finean, informazioaren egile eta hartzaileen artean ez dago komunikaziorik.

Ondorioak

www.txintxarri.inforen azterketa egin ondoren, bi ondorio nagusi atera ditut. Batetik, paperezko edizioak 1991. urtetik egin duen bezala, edizio digitala ere euskararen normalizazioan tresna eraginkorra izan daitekeela. Lasarte-Orian geroz eta gehiago gara euskal hiztunak, eta gure herriko gertakarien berri euskaraz jasotzeko nahia badago.

Bigarren ondorioa da www.txintxarri.infok zeregin ugari duela benetako agerkari digital bihurtu nahi badu. Kazetaritza aldatzen ari da, eta aldaketaren olatura igo ezean zaharkiturik geratzeko arriskuari nola egin aurre zehaztu beharko du. Bigarren aukera da olatua hartu eta kazetaritza molde berrian surfeatzen hastea.

Institutu garaian irakasle batek sarritan errepikatzen zuen esaldiarekin gogoratu nahiz, www.txintxarri.inforen etorkizuna nola bidera daitekeen pentsatzen nenbilela. Gauzak asmatzea oso zaila dela esaten zuen, eta ondo kopiatzen ikasi behar dela; baliagarriak izan daitezkeen ereduak norberaren errealitatera egokitzen jakitea omen da gakoa. Zumaiako Baleike aldizkariaren bilakaera erreparatzea ariketa interesgarria izan daiteke.